କାର୍ତ୍ତିକ ମାସର ଏକାଦଶୀରେ ରମା ଏକାଦଶୀର ବ୍ରତ ରଖାଯାଇଥାଏ। ୨୪ ଏକାଦଶୀ ମଧ୍ୟରୁ ରମା ଏକାଦଶୀର ବିଶେଷ ମହତ୍ତ୍ବ ରହିଛି। ଚାରି ମାସ ପରେ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ନିଜ ଯୋଗ ନିଦ୍ରାରୁ ଉଠିଥାନ୍ତି। ପୁରାଣ ଅନୁସାରେ, ରମା ଏକାଦଶୀ ବ୍ରତ ରଖିବା ଦ୍ବାରା ମା’ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ସହିତ ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ମଧ୍ୟ କୃପା ମିଳିଥାଏ।
ରମା ଏକାଦଶୀ ବ୍ରତ କଥା :
ଏକ ପୌରାଣିକ କଥା ଅନୁସାରେ, ଗୋଟିଏ ନଗରରେ ମୁଚୁକନ୍ଦ ନାମକ ଜରେ ପ୍ରତୀପୀ ରାଜା ଥିଲେ। ତାଙ୍କର ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗା ନାମକ ଜଣେ କନ୍ୟା ଥିଲେ। ରାଜା ନିଜ ଝିଅର ବିବାହ ରାଜା ଚନ୍ଦ୍ରସେନଙ୍କ ପୁଅ ଶୋଭନଙ୍କ ସହ କରିଥିଲେ। ଶୋଭନ ଗୋଟିଏ ସମୟରେ ନଖାଇ ରହିପାରୁନଥିଲେ। ଶୋଭନ ଥରେ କାର୍ତ୍ତିକ ମାସରେ ନିଜ ସ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସହିତ ଶ୍ବଶୁର ଘରକୁ ଯାଇଥିଲେ। ସେହି ସମୟରେ ରମା ଏକାଦଶୀ ବ୍ରତ ପଡ଼ିଥିଲା। ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗାଙ୍କ ଗୃହ ରାଜ୍ୟରେ ସମସ୍ତେ ରମା ଏକାଦଶୀର ନିୟମ ପୂର୍ବକ ବ୍ରତ ରଖୁଥିଲେ। ଆଉ ଏଭଳି କରିବା ପାଇଁ ଶୋଭନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଥିଲା।
ଶୋଭନ ଏହି କଥାକୁ ନେଇ ବିବ୍ରତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ। ଯିଏ ଗୋଟିଏ ସମୟ ଭୋଖରେ ରହିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ସିଏ ରମା ଏକାଦଶୀ ବ୍ରତ କିଭଳି କରିବେ। ଶୋଭନ ଏହି ସମସ୍ୟା ସହିତ ପତ୍ନୀଙ୍କ ପାଖକୁ ଗଲେ ଆଉ ଉପାୟ ବତାଇବା ପାଇଁ କହିଲେ। ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗା କହିଳେ କି, ଯଦି ଏଭଳି ଅଛି ତାହେଲେ ଆପଣଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟ ବାହାରକୁ ଯିବାକୁ ପଡ଼ିବ। କାରଣ ରାଜ୍ୟରେ ଏଭଳି କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତି ନାହିଁ, ଯିଏ ବ୍ରତ ନିୟମର ପାଳନ କରିନଥାଏ। ଏମିତିକି ଏହି ଦିନ ରାଜ୍ୟର ଜୀବ ଜନ୍ତୁ ମଧ୍ୟ ଭୋଜନ କରିନଥାନ୍ତି।
ଶେଷରେ ଶୋଭନଙ୍କୁ ରମା ଏକାଦଶୀ ବ୍ରତ ରଖିବାକୁ ପଡ଼ିଲା। କିନ୍ତୁ ପାଳନ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଗଲା। ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗା ସ୍ବାମୀଙ୍କ ସହିତ ନିଜକୁ ସତି କଲେ ନାହିଁ ଏବଂ ପିତାଙ୍କ ଘରେ ରହିବାକୁ ଲାଗିଲେ। ଅନ୍ୟ ପଟେ, ଏକାଦଶୀ ଉପବାସ ଦ୍ୱାରା ଶୋଭନ୍ ମନ୍ଦରାଞ୍ଚଲ ପର୍ବତରେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଜନ୍ମରେ ଏକ ବିଳାସପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବସ୍ଥା ପାଇଲେ । ଥରେ ମୁଚୁକୁନ୍ଦପୁରର ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା କରିବା ସମୟରେ ଇଶ୍ୱର ଶୋଭାନ ସହରରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ । ସେ ଶୋଭନଙ୍କୁ ସିଂହାସନରେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କୁ ଦେଖି ଶୋଭନ୍ ସିଂହାସନରୁ ଉଠିଲେ ଏବଂ ଏହା କିପରି ହେଲା ବୋଲି ପଚାରିଥିଲେ। ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାରୁ ଫେରିବା ପରେ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ଚନ୍ଦ୍ରଭଗାଙ୍କୁ ଏହା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ। ଚନ୍ଦ୍ରଭଗା ବହୁତ ଖୁସି ଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ପାଖକୁ ଯିବାକୁ ବ୍ୟାକୁଳ ହେଲେ । ସେ ବାମ ରୁଷର ଆଶ୍ରମରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ । ଚନ୍ଦ୍ରଭଗା ମାଣ୍ଡାରାଞ୍ଚଲ ପର୍ବତ ଉପରେ ତାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀ ଶୋଭାନରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ। ଶୋବାନ୍ଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ଏକାଦଶୀ ଉପବାସର ଗୁଣର ଫଳ ଦେଇ ସେ ତାଙ୍କ ସିଂହାସନ ଏବଂ ରାଜ୍ୟକୁ ଦୀର୍ଘ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସ୍ଥିର କଲେ । ସେବେଠାରୁ ବିଶ୍ବାସ କରାଯାଏ ଯେ ଏହି ଉପବାସ ପାଳନ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କ ପରି ପାପରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ ତାଙ୍କର ସମସ୍ତ ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ ହୁଏ।